Prikaz knjige „Dvor kneza Mihaila Obrenovića“: U konaku kneza gospodina

Pošto smo ruku podruku s Nebojšom Jovanovićem prošetali dvorovima kneza Aleksandra Karađorđevića i gospodara Jevrema Obrenovića, vremenski nas sled u njegovoj najnovijoj knjizi dovodi na „Dvor kneza Mihaila Obrenovića“ u razdoblju od 1860. do 1868. godine upoznajući nas s vladarom fascinantne ličnosti i sudbine, koji je kneževinom vladao u dva navrata u vreme kada je Beograd sa svega 19.000 stanovnika bio takoreći selo, ali se nalazio u središtu društvenih, privrednih i političkih promena koje su tresle Evropu i Balkan sredinom 19. veka.

Nakon Miloša Obrenovića čija je kneževina bila manje-više zemlja nepismenih seljaka i zemljoradnika, Mihailo se, kao jedan od narodu omiljenijih suverena, uhvatio ukoštac s prilično teškim zadatkom približavanja Srbije Evropi kroz otvaranje prvih institucija iz oblasti nauke, prosvete, prava, privrede i kulture (otvorio je, recimo, i pozorište u Beogradu). Valjalo je usmeriti zemlju, još doskora tursku provinciju, putevima modernizacije. Upravo je Mihailo bio svedok povlačenja poslednjih turskih odreda iz Srbije i za sve je nagrađen spomenikom koji se i danas uzdiže u centru prestonice.

On je praktički pripremio teren za proglašenje potpune nezavisnosti 1878. koju sam, nažalost, nije dočekao. Pošto je vladao kao prosvetljeni autokrata, ukinuo ustav i upravljao pomoću policije i špijuna, njegova epoha nije ostala bez negativnih odlika koje će i dovesti do njegovog atentata 1868. Bio je, međutim, pokrovitelj kulture, nauke i umetnosti, čovek od stila koji je od dvora na Terazijama napravio zvaničnu državnu ustanovu organizujući u njemu prijeme i balove po zapadnom protokolu.

Vešto baratajući obilnom istorijskom građom koju je i više nego temeljno istražio i klasifikovao, Nebojša Jovanović će nam opisati njegovu prvu vladavinu od 1839. do 1842. nakon očeve abdikacije i prerane smrti brata Milana koji je zemljom upravljao manje od mesec dana. Nakon Vučićeve bune 1842. biće primoran na bekstvo u Austriju, da bi se nazad vratio 1859. nakon Svetoandrejske skupštine koja je vratila njegovog oca Miloša na presto koji će on opet preuzeti naredne godine posle očeve smrti. Tad je već bio zreo, obrazovan i oformljen čovek, oženjen Julijom Hunjadi, koji je kao drag gost evropskih vladara stekao manire visokog društva. Cilj mu je bio da protera tursku vojsku i proširi zemlju na stare granice i na Bosnu.

Saznaćemo dosta i o samom dvoru koji je prvi put za njegove vlasti bio uređen po protokolu i ceremonijalu zapadnoevropskih kraljevskih domova kao središte ne samo društvenog već i kulturnog i političkog života u zemlji. Na dvoru ćemo upoznati i dame koje su predstavljale krem tadašnjeg društva, pored kneginje Julije i kneževu strinu Tomaniju, njenu skandaloznu kći Anku i unuku Katarinu, koja se zamalo udala za Petra Karađorđevića, ali je na kraju ipak samom knezu došla glave.

U posebnom delu knjige Jovanović će nam opisati i svakodnevni život na dvoru, kako je bio namešten i uređen, šta su jeli, šta oblačili, koje su svetkovine slavili, zavirićemo u raskošnu garderobu kneginje Julije i samog Mihaila, pronjuškati po kuhinji da vidimo šta se tamo spremalo (bilo je i bureka! A počele su da se služe i čokolada, torte i sladoled, a stigao je i roštilj iz Leskovca sa ćevapima koji su se služili i na kneževoj trpezi! Tad je prvi put u Srbiju stigao i paradajz!)

Saznaćemo i kako je nakon prve vladavine, putujući Evropom kao miljenik aristokratije, išao na večere kod Napoleona, na konjske utrke s carem Franjom Josifom, pisao stihove po Atini, Napulju i Amsterdamu, opijao se u Beču s Vukom Karadžićem i Đurom Daničićem, i ležao bolestan od nazeba u carskom Petrogradu! Sve će mu to pomoći da stasa kao čovek i prihvati se iznova prestola kao izgrađeni monarh. Pored novih zakona o upravi, uveo je obaveznu osnovnu školu, stvorio prvu pravu srpsku vojsku, uveo prezimena među Srbe koji su se do tada uglavnom zvali po ocu, formirao savez balkanskih zemalja za borbu protiv Turaka, zbog čega će u narodu i ostati upamćen kao knez koji je prognao Turke iz Srbije.

Autor: Miroslav Bašić Palković