Grand central je njegovo raskršće

Glavni junak najnovijeg romana Dušana Miklje pod nazivom „Grand Central” koji je objavila izdavačka kuća „Laguna” odlazi u Njujork s prvobitnom namjerom da snimi film po svom scenariju, posjeti muzeje, muzičke dvorane i knjižare i osjeti duh starih vremena u Sohou, Tribeki i Grinič Vilidžu.

Čim je zakoračio na Grand Central, zastao je i pokolebao se: našao se na raskršću puteva i sudbina i uzdrhtao pred snagom doživljaja Njujorka kao džinovskog ciklotrona u kojem se kao čestice vrtoglavo premeću i mimoilaze ljudi iz svih krajeva svijeta. Osjećajući da nema pogodnijeg mjesta i vremena da se konačno zaustavi i sagleda svoj cjelokupni put, odlučio je da u gradu nad gradovima za kratko vrijeme u žižu zgusne cio pređašnji život. Uronio je tako u svjetove Njujorka otkrivajući njegove blistave i strašne kutke i istovremeno postojanje Grada kao očinskog utočišta i čudovišta koje proždire ljude. Razapet između nepojmljivih suprotnosti, nesiguran u prirodu slobode izbora kojom metropola zrači, uz nezaustavljivo bujanje želje za kretanjem i novim otkrićima, Uliks stiže do krajnje tačke – ugroženosti života, i zapanjujuće jednostavnog izbora koji mu se nameće…

Našem sagovorniku pošlo je za rukom da u svom romanu o Njujorku da jedinstven, raskošan prikaz metropole kojoj hrle milioni i istovremeno unutrašnji portret duše grada i pojedinca koji traga za sobom u njegovom beskraju.

● Kako je upravo Njujork postao Vaša inspiracija, nadahnuće za novi roman?

–  Grand central u Njujorku je jedna od najvećih stanica nadzemne i podzemne željeznice kroz koju doslovno prođu milioni ljudi. Ona, otuda, liči na džinovski ciklotron kroz koji se promeću milijarde čestica od kojih svaka na kraju nađe svoj put. Polazeći od ovog velikog raskršća ne samo puteva već i ljudskih sudbina glavna ličnost romana Uliks upušta se u faustovsku pustolovinu nastojeći da još jednom – na zgusnut način – proživi život.

● Da li je to moguće?

–  Ni Uliks nije u to uvjeren. To je i razlog što svoje nastojanje da za kratko vrijeme zgusne u jednu žižu cio svoj pređašnji život on sam opisuje kao „utopiju u pokušaju”.

● Zašto utopija?

–  Zbog toga što ona postoji jedino kao cilj. Kada bi se ostvarila ne bi više bila utopija.

● Da li u takvim nastojanjima ima nečeg faustovskog?

–  Apsolutno. U pokušajima da ostvari sveobuhvatan uvid u prošlost i na taj način još jednom proživi sopstveni život Uliks previđa da ugovor sa đavolom (ako uopše postoji) sadrži ne samo uživanje u vrlinama već i izlaganje opasnostima i iskušenjima. Lutajući tako lavirintima Njujorka, isto tako prostranim i zagonetnim kao prašume Amazonije, meta je razbojničkog napada, svjedok samoubilačkog skoka neostvarenog pjevača u Metropoliten operi, žrtva ili samo nasumični partner u ponoćnoj Dance macabre, lakomisleni potrošač apsinta koji mu izobličuje lik kao u Munkovoj slici, ali dovodi i u smrtnu opasnost na sablasno praznim peronima Grand Centrala.

● Zbog čega je za ostvarenje „utopije u pokušaju” izabran upravo Njujork?

–  Zbog toga što je to vjerovatno jedini grad gdje ona postoji ne samo u mašti već i u stvarnom životu. O’Henri je to na upečatljiv način opisao u priči o Njujorčaninu koji je poželio da obiđe sve stanice podzemne željeznice da na kraju odustane od pokušaja koji se pokazao nemogućim. Za bujanje „faustovskih želja”, najzad, nema pogodnijeg mjesta od Njujorka jer je, prema riječima jednog od njegovih žitelja, to grad koji „boluje od visokog krvnog pritiska”. Mogao bi se, naravno, opisati i na stereotipniji način kao grad u kome nema razlike između dana i noći, kao grad u kome je sve moguće.

● U romanu se podrobno govori o muzejima, muzičkim dvoranama i knjižarama, ali i o Grinič Vilidžu, Tribeki i Sohou, upravo onim krajevima Njujorka u kojima je najviše sačuvan njegov duh. Kakvi su razlozi za davanje značajnog prostora, ako se tako može reći, „estetičkoj dimenziji” grada?

–  Odgovoriću vam riječima jednog od njegovih žitelja: u Njujorku imate sve najbolje i sve najgore u ovom svijetu. To što ste pomenuli je njegovo dobro svojstvo. Danonoćna buka je loše.

● Da li se sadržaj romana može svesti na pustolovine Uliksa?

–  Nikako. Grand Central je kao potka istočnjačkog ćilima, osnova na kojoj se tka višeslojna radnja. Roman se ne bavi samo fizičkim već i duhovnim pustolovinama kojima se u „došaptavanju sa Jungom” – po cijenu rastrojstva – nastoje proširiti granice saznanja i odgovoriti na vječito pitanje o smislu postojanja. Veliki putnik, takođe tka još jedan sloj romana: portret Njujorka. Ne bilo koji portret, već ultra savremeni, blistav i zastrašujući u isto vrijeme.

● Do kakvog je odgovora Uliks došao?

–  Raskidajući ugovor sa đavolom Uliks se odrekao utopije, ali i otkrio da je sreća jedino u „malim stvarima”. Pronašao je tako, usput, još jednu do tada nepoznatu dimenziju vremena: porodičnu.

● Likovi romana, nesumnjivo stvarne ličnosti, nose mitološka i biblijska imena ili samo imena znamenitih ljudi. Kakvi su razlozi za to?

–  Čitaoci se sreću, istina je, osim sa Uliksom, sa dr Frojdom, Čarlsom Lindbergom, Fidelom, Marijom Magdalenom, Fridom Kalo, Šaljapinom, Mamonom, Mohamedom, imenjakom Arafata Jaserom, Bagrationom, Eskobarom, Naomi Kempbel, alhemičarom Magnusom „njujorškim” i mnogim drugim, takođe iz svijeta književnosti, slikarstva i muzike. Pošto imena pristaju i naravima i ponašanju književnih junaka ona, samom svojom prirodom, radnju neizbježno proširuju i prostorno i vremenski dajući pustolovini Uliksa univerzalni karakter.
 
Nezavisni novinar i pisac
 
Dušan Miklja rođen je u Beogradu, gdje se i školovao. Mnogo je putovao i boravio više godina u Africi, odakle je kao dopisnik izvještavao o dramatičnim istorijskim događajima. Lično je poznavao mnoge državnike, ali i gerilske vođe. Autor je zbirki priča „Sultan od Zanzibara”, „Kosmopolitske priče”, „Bilo jednom u Beogradu”, „Hronika nastranosti”, kao i njenih proširenih izdanja „Dranje dabrova” i „Uloga jelovnika u svetskoj revoluciji”, „Potapanje Velikog ratnog ostrva”, romana „Put u Adis Abebu”, „Krpljenje paučine”, „Kraj puta i Njujork”, „Beograd”, putopisno-esejističke proze „Crni Sizif”, „Trbuh sveta” i „Putopisi po sećanju”. U pozorištu mu je izvedena drama „Orden”, koja je na međunarodnom festivalu u Moskvi dobila nagradu za najbolji savremeni antiratni tekst. „Hronika nastranosti” prevedena je na engleski jezik. Na osnovu romana „Njujork, Beograd” napisao je scenario po kome je snimljen film. Isti roman dobitnik je nagrade „Zlatni Hit Libris” za jedno od najčitanijih književnih djela. Napisao je i više publicističkih djela, istorijskih hronika i radio-drama. Bavi se i prevođenjem. Živi i radi u Beogradu, kao nezavisni novinar i pisac.