Prikaz knjige „Blistavo i strašno“: Bekim uprkos malkimu

Glumio je na mnogim jezicima, a najmanje na svom maternjem – ovo bi nepisano pravilo moglo da važi za mnoge filmske, pa i pozorišne umetnike koji su ostvarili internacionalnu karijeru, ali kad je u pitanju kinematografija socijalističke Jugoslavije, pravi primer za takvu cenu blistavog uspeha svakako je Bekim Fehmiu.

Albanac rođen u Sarajevu, odrastao u Prizrenu, ostvario je pozorišnu i filmsku karijeru u Beogradu na srpskom jeziku, proslavio se glumeći na romskom Belog Boru, zakoračio u svetsku kinematografiju kao Odisej na italijanskom i kao plejboj Daks na engleskom jeziku, uz mlađe kolege briljirao kao vaspitač Munižaba, da bi se, pred naletom okolnosti koje su najmanje imale veze sa umetnošću, povukao iz javnosti gotovo istovremeno sa nestajanjem zemlje koju je u svetu predstavljao i čiji je simbol nesumnjivo postao. Znajući da još uvek ima šta da kaže svojim nekadašnjim gledaocima i obožavaocima, Fehmiu je za novi kontakt sa publikom odabrao književni medij, pa je nakon dugogodišnje tišine 2001. godine objavio autobiografski roman „Blistavo i strašno“, čiji se nastavak, međutim, pojavio tek nakon smrti velikog glumca.

Nije neobično da ljudi koji su postigli svetsku slavu objave autobiografske ili dnevničke zapise, ali ono što „Blistavo i strašno“ čini u tom pogledu specifičnim, jeste to što Fehmiu svoju ispovest završava onog momenta koji u njegovom sećanju očigledno stoji kao razmeđa između života pre glumačke karijere i života nakon što se otisnuo u glumu kao profesiju.

To znači da se Fehmiu, iako piše iz pozicije umetnika svetskog glasa, kroz svoju knjigu predstavlja kao sasvim običan dečak i mladić, blizak svakom čitaocu, što je efektno postignuto čestom upotrebom sadašnjeg vremena u pripovedanju, ali i slikovitim opisima ljudi sa kojima je dolazio u kontakt.

Stoga „Blistavo i strašno“ umnogome izgleda kao dnevnik koji je pisan u trenucima dok se zbivaju događaji o kojima je reč, pa je i to još jedan ključ za neposrednost između pripovedača i čitalaca, koji će imati osećaj kao da Fehmiu lično njima priča o svojim nestašlucima pored Bistrice, o buntovničkom ponašanju u školi, o prvim putovanjima u Beograd i Dubrovnik, ali i o teškim iskustvima svoje porodice u periodu kad je prizrensku čaršiju potresala svaka politička i ideološka promena na balkanskom tlu.

Kroz priču o svom ocu i majci, ali i o svojoj braći i sestrama, Fehmiu kao da je pisao o mnogim porodicama koje su, iz teško shvatljivih razloga, prošle slične patnje i borile se za golu egzistenciju, dok su u dalekom svetu nauka, književnost i kinematografija prelazile dotad neslućene granice.

Povremeni hronološki popisi najvažnijih događaja na evropskoj i svetskoj sceni u datoj godini istovremeno su i jak kontrast onome što Fehmiu opisuje u svojim sećanjima, ali su i autorova poruka da čovek iz bilo koje sredine, iz bilo kog grada i države, može jednog dana da postane deo svetske kulture i istorije, pa da se zahvaljujući svom uspešnom radu nađe u hronologiji događaja koji su epohalni za razvoj savremene civilizacije.

Posvetivši knjigu svojoj majci, koju naziva „moja Dija“, autor njen lik ističe kao najblistaviju tačku usred neizbrojivih strahota, ali mnogo pažnje posvećuje i svom ocu Ibrahimu, koji je prvi poneo prezime Fehmiu (koje znači „odličan“), a svojoj deci davao imena koja nose posebnu simboliku, pri čemu je i sinu Bekimu nadenuo ime koje znači – blagoslov.

Bekim Fehmiu, kako navodi njegov sin Uliks, smatrao je svojim najvažnijim delom upravo ove autobiografske zapise naslovljene kao „Blistavo i strašno“, što može delovati neobično s obzirom na njegovu blistavu međunarodnu karijeru, ali opet se čini da je veliki glumac tek kroz zapise o svojoj porodici ostavio publici pravu poruku – kako u sebi pronaći blagoslov i slediti ga, umesto nemo stajati pred prokletstvom koje se naziva „malkim“.

Autor: Dušan Milijić