Devet najstarijih biblioteka na svetu

Širom sveta, biblioteke su mesta na kojima stičete znanje o raznim stvarima. U njima se čuvaju svetska dela u različitim oblicima, uključujući filmove, CD-e, video kasete, DVD-e, diskete, mape, elektronske knjige, audio knjige i razne baze podataka. Prve biblioteke su osnovane ubrzo nakon što su ljudi počeli da čuvaju podatke u pisanoj formi. U ovim prvim bibliotekama, koje datiraju od 2500. godine pre n.e,  mogle su da se nađu ploče od gline. Skoro svaka biblioteka sa ove liste je uništena, ali neka dela iz njihovih kolekcija su ipak sačuvana.

9. Biblioteka Al Karauin

Osnovana: 859. godine nove ere
Lokacija: grad Fes, Maroko
Radi: Da

Iako postoji jedna biblioteka koja je starija od ove, dosta ljudi veruje da je ovo, zapravo, najstarija bibliteka na svetu. Pripada jednom od najstarijih univerziteta na svetu, a otvorena je 859. godine nove ere. Osnovala ju je Fatima al-Fihri, ćerka bogatog tuniskog trgovca (takođe je osnovala Karauin džamiju i Karauin univerzitet).

U poslednjih nekoliko desecenija, zbog velike štete, biblioteku je posećivao veoma mali broj ljudi. Ministar kulture Maroka je 2012. godine kontaktirao arhitekticu Azizu Šauni, koja je poreklom iz Fesa u Maroku, kako bi procenila štetu cele biblioteke. Šauni je otkrila da su temelji biblioteke istrunuli, te da ispod njih protiče reka. Zbog toga je bibloteka godinama bila pod renovacijom, a za javnost je napokon otvorena 2017. godine.

8. Biblioteka u manastiru Svete Katarine

Osnovana: između 548. i 565. godine nove ere
Lokacija: poluostrvo Sinaj, Egipat
Radi: Da

Biblioteka u manastiru Svete Katarine nalazi se na jugu Sinajskog poluostrva i najstarija je biblioteka na svetu. Sam manastir smatra se jednim od najstarijih otvorenih hrišćanskih manastira na svetu i nalazi se na spisku Svetske baštine ogranizacije UNESKO. Zbog svoje starosti i važnosti, biblioteka manastira ima drugu po veličini kolekciju drevnih rukopisa i kodeksa na svetu, odmah posle Vatikana.

U biblioteci se nalazi nekoliko jedinstvenih i bitnih tekstova, uključujući i Sinajski rukopis, najraniji prepis Starog i Novog zaveta, koji datira iz 345. godine nove ere. Pre nekoliko godina, u biblioteci Kalifornijskog univerziteta u Los Anđelesu, reprodukovano je preko 1.100 digitalnih kopija sirijskih i arapskih rukopisa iz manastira Svete Katarine.

7. Carigradska biblioteka

Osnovana: oko 337-361. godine nove ere
Lokacija: Konstantinopolj/Carigrad, Vizantijsko carstvo (današnji Istanbul, Turska)
Radi: Ne – uništena je 1204. godine nove ere

Carigradska biblioteka tradicionalno se smatra poslednjom velikom bibliotekom antičkog sveta. Osnovao ju je car Konstancije II između 337. i 361. godine nove ere kako bi sačuvao dela grčke književnosti i ostatke iz Aleksandrijske biblioteke. Posle Konstancija II, car Flavije Julije Valens unajmio je četiri kaligrafa grčkog i tri kaligrafa latinskog jezika, čiji je zadatak bio da dela grčke književnosti prepisuju na pergament, koji je bio kvalitetniji od papirusa. Skoro svi grčki klasici sa kojima se susrećemo danas, prepisani su sa vizantijskih kopija Carigradske biblioteke Konstantinopolja.

Biblioteka je delom uništena u požarima, u kojima je izgorelo dosta naslova. Ostatak je spasen, a neka dela su ponovo prepisivana. Nakon pada Carigrada 1204. godine, niko više nije održavao carsku biblioteku, ali nekoliko vekova kasnije, pronađeni su i spaseni razni tekstovi.

6. Teološka biblioteka Pomorske Cezareje

Osnovana: kraj 3. veka nove ere
Lokacija: Cezareja/Kesarija, Izrael
Radi: Ne

Teološka biblioteka Pomorske Cezareje bila je najveća crkvena biblioteka tog doba u kojoj se nalazilo više od 30.000 hrišćanskih rukopisa. Origen Adamantije, filozof i bogoslov, kao i Sveti Pamfil, ranohrišćanski svetitelj i mučenik, skupljali su hrišćanske knjige, bili su glavni pokrovitelji biblioteke i pomagali su u proširenju njenog fonda.

Ova biblioteka bila je toliko poznata da su mnogi učenjaci dolazili ovde da uče, uključujući i Grigorija Nazijanskog, Vasilija Velikog i Svetog Jeronima Stridonskog. Nekoliko neprocenjivih dela je izgubljeno sredinom 7. veka, uključujući jevanđelja koja su bila ključni deo hebrejske Biblije.

5. Pergamska biblioteka

Osnovana: oko 197. godine pre n. e.
Lokacija: Pergam (današnja Bergama, Turska)
Radi: Ne

Antički grad Pergam bio je važan kulturni centar antičkog sveta, pored Aleksandrije i Antiohije. U Pergamu se nalazila velika biblioteka, druga po veličini u Grčkoj, odmah posle biblioteke u Aleksandriji. Po Plutarhovim navodima, u biblioteci se nalazilo više od 200.000 knjiga. Nažalost, ne postoji katalog koji bi nam kazao koliko je tačno knjiga bilo u ovoj biblioteci.

Poznata sugrađanka i supruga člana gradskog veća, Flava Meliten, pomogla je u snabdevanju biblioteke. Takođe, biblioteci je poklonila statuu rimskog cara Hadrijana. Prema jednoj legendi, pergament je nastao u ovom gradu, a reč pergament je nastao od reči pergamenos, što znači „iz Pergama“. Međutim, ovo je samo legenda (pergament je korišten u Anadoliji, pre nego što je grad Pergam osnovan) jer je grad postao poznat po proizvodnji i korištenju pergamenta, dok je u Aleksandriji bilo popularno korištenje papirusa.

4. Aleksandrijska biblioteka

Osnovana: 3. vek pre n. e.
Lokacija: Aleksandrija, Egipat
Radi: Ne – uništena je

Aleksandrijska biblioteka bila je najveća i najpoznatija biblioteka antičkog sveta. Nalazila se u gradu Aleksandriji, u drevnom Egiptu, koji je tada bio ekonomski, kulturni i obrazovni centar. Aleksandar Veliki, za kog se smatra da je osnovao Aleksandriju, dobio je inspiraciju za svoju veliku biblioteku nakon posete Asurbanipalovoj biblioteci. Želeo je da sakuplja dela naroda koje je pokorio, da ih prevede na grčki i čuva u svojoj biblioteci.

Iako Aleksandar Veliki nije dočekao da vidi kako mu se san ostvaruje, Klaudije Ptolomej, veliki helenski astronom, počeo je sa gradnjom biblioteke u 3. veku pre n.e. Aleksandrijska biblioteka poznata je po tome što se u to doba u njoj nalazio veliki broj dela koja su prevođena i čuvana na papirusu. Biblioteka je radila punom parom sve dok Rimljani nisu pokorili Egipat 30. godine pre n.e. i spalili je do temelja. Smatra se da su u požaru izgubljene hiljade i hiljade svitaka.

3. Asurbanipalova biblioteka

Osnovana: oko 668. godine pre n. e.
Lokacija: drevna Niniva, glavni grad Asirije (blizu sadašnjeg Mosula, u Iraku)
Radi: Ne – srušena je, ali je spaseno više od 30.000 glinenih ploča i fragmenata

Pre otkrića starijih, drevnih biblioteka u 20. veku, kraljevska biblioteka Asurbanipala smatrala se prvom, najstarijom, kraljevskom bibliotekom na svetu. Danas znamo da su postojale starije biblioteke od ove, ali ovo je prva biblioteka koja je imala svoj sistem slaganja dela koja su se nalazila u njoj. Ime je dobila po Asurbanipalu, poslednjem velikom kralju Novoasirskog kraljevstva.

Kada mu se carstvo stabilizovalo, Asurbanipal je sagradio kraljevsku biblioteku, u kojoj su se nalazila dela iz raznih oblasti, uključujući medicinu, mitologiju, magiju, nauku, poeziju i geografiju. Najpoznatiji tekst iz Asurbanipalove biblioteke, koji je preživeo do dan-danas, jeste „Ep o Gilgamešu“. Ovaj ep se smatra najstarijim pronađenim književnim delom.

2. Biblioteka u Ugaritu

Osnovana: oko 1400-1200. godine pre n. e.
Lokacija: nekoliko kilometara od sadašnje Latakije, Severna Sirija
Radi: Ne – srušena je, ali je spašeno na hiljade glinenih ploča i fragmenata

Kada su 1929. godine otkriveni ostaci biblioteke u Ugaritu, arheolozi su pronašli više od jedne biblioteke. Na hiljade glinenih ploča koje su otkrili, navodile su na zaključak da je postojala carska biblioteka, biblioteka hrama, kao i dve privatne biblioteke, od kojih je jedna pripadala diplomati Rapanuu. Dve privatne biblioteke bile su jedine dve biblioteke takvog tipa u svetu, a možda su bile i jedne od prvih privatnih biblioteka.

U bibliotekama su se nalazili diplomatski, pravni, ekonomski, administrativni, sholastički književni i verski tekstovi. Najmanje sedam pisama korišćeno je u ovoj biblioteci, uključujući egipatske i luvijanske hijeroglife, kipro-minojsko, sumersko, akadsko, huritsko i ugaritsko klinasto pismo. Gradski pisari razvili su ugaritsko pismo oko 1400. godine pre n. e. Sastojalo se iz 30 znakova, kojem je odgovarao jedan glas. Iako su slova bila slična drugim klinastim pismima, bila su jedinstvena i ugaritsko pismo se smatra najstarijim pismom na svetu.

1. Biblioteka u Ebli

Osnovana: oko 2500-2250. godine pre n.e.
Lokacija: 53 km jugozapadno od Alepa, Sirija
Radi: Ne – srušena je, ali je spaseno oko 2.000 celih, glinenih ploča i 4.700 fragmenata

Kraljevska biblioteka drevnog kraljevstva Elbe smatra se najstarijom bibliotekom na svetu. Biblioteku je otkrio italijanski arheolog sa rimskog Univrziteta La Sapijenca između 1974-1976. Pronašli su oko 2.000 celih ploča, veličine od 2,5 cm do 30 cm, 4.000 celih fragmenata i preko 10.000 delova ploča i fragmenata. Ovo je najveći broj pronađenih tekstova iz trećeg milenijuma pre n. e.

Za razliku od drugih drevnih arhiva, u ostacima ove biblioteke može se primetiti da je postojalo pravilo po kojem su se ploče slagale, pa čak i klasifikovale. Veće ploče bile su slagane na police, ali su pale na pod kada je bibliteka uništena. Arheolozi su uspeli da rekonstruišu izgled polica biblioteke, te su otkrili da su ploče bile slagane po oblastima. Takođe, ove ploče pokazuju početke transkripcije tekstova na strane jezike i korišćenje različitih pisama, klasifikaciju i katalogizovanje radi lakšeg snalaženja i slaganje ploča po veličini, obliku i sadržaju.

Izvor: oldest.org
Prevod: Lidija Janjić